W obecnych czasach głos najczęściej zabierają osoby, którym wydaje się, że coś wiedzą lub są przekonane o słuszności swoich poglądów, mimo braku jakiekolwiek wiedzy. To one zwykle zabierają głos w debatach publicznych, są najgłośniejsze w mediach społecznościowych. W tym czasie, prawdziwi eksperci z rzetelną wiedzą, nie odzywają się, gdyż żyją w przekonaniu, że wiedzą za mało, by zabrać głos. To zjawisko znane nie od dziś. Nazywa się efektem Krugera-Dunninga.
Tło historyczne
Efekt Krugera-Dunninga to zjawisko opisane przez socjologów: Justina Krugera oraz Davida Dunninga z Uniwersytetu Cornella. Zainspirowało ich wydarzenie z 1995 roku z Pittsburga w USA. Wówczas to McArthur Wheeler zdecydował się napaść na bank. Uprzednio jednak próbował wymyślić sposób na to, jak ukryć swoją tożsamość, by nie zauważył go monitoring. Co ciekawe, wykorzystał on do tego jedną z właściwości soku z cytryny. Może być ona stosowana jako niewidzialny tusz.
Okazuje się bowiem, że jeśli coś nim napiszesz, a po wyschnięciu kartkę podgrzejesz, napis pojawi się ponownie. Przyszły złodziej wysmarował sobie swoją twarz sokiem z cytryny po czym zrobił sobie zdjęcie polaroidem. Jego twarz wyszła zamazana. Przekonany, że nikt go nie rozpozna napadł na bank. Policjanci szybko złapali zuchwałego rabusia. Również sam Wheeler był zaskoczony, gdy do jego drzwi zapukała policja, mimo użycia magicznego soku z cytryny.
Szybko ustalono również, że twarz mogła się wydawać rabusiowi zamazana, gdyż patrzył na zdjęcie oczami, które wcześniej posmarował sokiem z cytryny. I tak ustalono zasady funkcjonowania efetu Krugera-Dunninga. Specjalista, który czegoś nie doczytał, został schwytany przez osoby kompetentne i bardziej doświadczone w rozpoznawaniu sztuczek.
Słów kilka o efekcie Krugera-Dunninga
Efekt ten sprowadza się głównie do tego, że osoba, która nie posiada odpowiednich kwalifikacji czy wiedzy w określonej dziedzinie, wykazuje dużą tendencję do tego, by wypowiadać się w charakterze specjalisty. Wyolbrzymia swoje umiejętności, kompetencje i buduje swój wizerunek opierając się wyłącznie na powierzchownej i stosunkowo niewielkiej wiedzy.
Najczęściej posługuje się frazesami lub populistycznymi teoriami, które mogą wzbudzać zaufanie. Osoby wykwalifikowane, z dużą wiedzą w konkretnej tematyce, znacznie zaniżają swoje umiejętności, nie chcą się wypowiadać, gdyż są przekonane, że nie mają pełnej lub wystarczającej wiedzy w danym zakresie (nawet, jeśli temat badają od lat).
Każdy padł ofiarą tego efektu
W codziennych dyskusjach forsuje się swoje opinie (poparte czytaniem nagłówków lub kilku artykułów z mediów zgodnych z własną linią poglądową). Nie zgłębia się pewnych zjawisk, nie szuka ich przyczyny, konsekwencji czy problemów z tym związanych.
W oparciu o powierzchowne informacje i przekonanie o własnej nieomylności czy słuszności własnych poglądów, próbujemy stać się ekspertem wśród znajomych lub bliskich. Im częściej zabiera się głos, im częściej ma się coś do powiedzenia, tym częściej osoby mniej zorientowane w temacie lub takie, które nie mają żadnej wiedzy, zaczynają traktować taką osobę jak autorytet.
Łatwo jest stworzyć pewną iluzję. Natomiast osoby, które faktycznie analizują temat, znają się na nim lub prowadzą swoją działalność związaną właśnie z tym obszarem, nie decydują się na zabranie głosu, gdyż nie czują się w temacie wystarczająco kompetentne.
Wśród nich dominuje przekonanie, że zjawisko jest na tyle złożone czy problematyczne, że potrzebnych jest więcej danych, by wydawać opinie czy komentować określoną sytuację. Eksperci stają się coraz mniej zauważani i coraz trudniej jest im wybić się na tle innych osób, które nie mają problemu z tym, by mianować siebie ekspertem.
Efekt Krugera-Dunninga i jego wpływ na samoocenę
Efekt Krugera-Dunninga ma duży wpływ na samoocenę. Świetnie przygotowani eksperci, osoby zaangażowane w rozwijanie swojej wiedzy z konkretnej dziedziny, są przekonane, że nie robią nic spektakularnego czy godnego uwagi, a ich zaangażowanie w działanie jest nadal niewielkie. Są przekonani, że jeśli dla nich coś było łatwe, to inni mogą dojść do podobnych wniosków. Gdy słyszą opinie osób podających się za ekspertów, tracą pewność siebie.
Wszystko to może prowadzić do zaniżonej oceny swoich umiejętności i samego siebie. W społeczeństwie, w którym dominuje przekonanie "nie znam się, to się wypowiem", bardzo trudno jest zbudować pewność siebie jako eksperta, dlatego osoby z dużą wiedzą, które mogłyby wnieść wartość w debatę publiczną, usuwają się w cień, a ich miejsce zajmują inni. Są to najczęściej osoby, które nie zastanawiają się, czy ich teorie są rzetelne, a jedynie czy są lubiane i akceptowane przez innych.
Podsumowanie
Efekt Krugera-Dunninga jest jednym z powszechniejszych błędów poznawczych, które mogą przytrafić się człowiekowi. Funkcjonując w dobie Internetu i mediów społecznościowych, które dają przekonanie, że każdy może się wypowiedzieć. Trudno się uchronić przed tym efektem, zwłaszcza że narzędzi jest niewiele, a zjawisko to jest coraz powszechniejsze, dlatego tak ważna jest selekcja informacji i weryfikowanie kompetencji osób, które je przedstawiają.
